Michel Foucault is een beroemde Franse filosoof die de zorg voor het zelf in zijn latere werk centraal heeft gezet als een wezenlijk aspect om van je leven kunst te maken. Dat is een mooi streven, maar zorgen voor jezelf is ook gewoon goed voor jezelf en voor de mensen om je heen. Wat kunnen tai-chi, chikung en meditatie betekenen als het gaat om voor jezelf te zorgen?
Door de omstandigheden waarin we leven gaat onze aandacht vaak naar buiten; naar ons werk en de zorg voor de ander. De zorg voor het zelf raakt hierdoor ondergesneeuwd. Soms wordt de zorg voor ons zelf verward met egoïsme. De zorg voor het zelf waar ik op doel heeft niets te maken met egoïsme, misschien een beetje met opportunisme.
Mantelzorg en professionele zorg = tevens goed voor jezelf zorgen
Een van mijn leraren zei vaak: Hoe kun je nou voor andere mensen zorgen als je nog niet eens voor jezelf kunt zorgen? Veel mensen die op een of andere wijze iets met of in de zorg doen, gaan zo op in de zorg voor anderen dat ze zich daarin verliezen. Zij weten daardoor niet (meer) hoe ze hun aandacht naar binnen moeten richten om contact te maken met hun eigen gevoel en behoeften. Ze beseffen ook niet meer wanneer het tijd is om voor zichzelf te zorgen en bijvoorbeeld rust te nemen. In het ergste geval gaan ze over de kop en geraken in een burn-out.
Ik wil hiermee niet zeggen dat het gemakkelijk is om in een positie als (professionele) zorgverlener of als mantelzorger tijd en aandacht voor jezelf te nemen en soms zelfs op te eisen. De vraag om zorg is in deze tijd zo groot dat het al snel boven je hoofd kan stijgen. Tegelijkertijd heeft niemand er baat bij als jij ziek wordt door uitputting.
De zorg voor jezelf is dus nooit enkel opportunistisch en al helemaal niet egoïstisch. Iedereen die gebruik maakt, dan wel voordeel heeft van de zorg die jij verleent is er ook bij gebaat dat jij goed voor je zelf zorgt. Hiermee heb je gelijk een argument om op zijn tijd nee te zeggen, wanneer er een beroep wordt gedaan op jouw zorg.
Voor jezelf zorgen met behulp van meditatie, chikung of tai-chi
Daarmee ben je er nog niet. Je moet wel kunnen voelen wanneer het tijd is om nee te zeggen en voor je zelf te zorgen. Dat begint met het naar binnen kunnen richten van je aandacht. Dat kan op meditatieve wijze of meer fysiek met behulp van oefeningen die je met taiji en qigong kunt leren.
Mijn kerst- en nieuwjaarswens is dan ook: Zorg eerst goed voor jezelf, dan komt de zorg voor de ander ook goed.